Kamienica ul. Chłodna 25, Warszawa

Nowoczesny, pięciopiętrowy gmach powstały dla Ignacego Partowicza w altach 1937-38. Architektem tej nader futurystycznej, jak na owe czasy budowli był Edward Herstein (1905-ok. 1940-43 w warszawskim getcie). Obiekt jest powszechnie znany – stał bowiem w tle jednej z bram do getta i z racji tego znalazł się na wielu niemieckich zdjęciach robionych w tej okolicy. Mocna, nowoczesna konstrukcja budynku uratowała go przed zniszczeniami ostatniej wojny. Został oczywiście nadwyrężony, jednak były to straty powierzchowne, szczególnie w porównaniu z innymi otaczającymi go budynkami. Zniszczeniu uległ tylko dach. Po wojnie, dopiero w latach 1958-59 gmach poddano w końcu ogólnemu remontowi, nad którym pieczę sprawował Stanisław Marzyński (1904-1992). Mimo, iż kamienica ma adres od ul. Żelaznej, to elewacją główną zwrócona jest w stronę ul. Chłodnej. Prawie całą jej powierzchnię opasują galeriowe balkony, a cofnięty parter ograniczają od linii fasady proste filary odlane z jasnego lastrico. W powstałych w ten sposób podcieniach umieszczono szereg lokali użytkowych. Wewnątrz klatki schodowej wykorzystano na posadzkach, podobne jak na filarach, jasne lastrico z elementami czarnymi i zielonymi. Zielone lastrico spotyka się stosunkowo rzadko. Na podłodze parteru są ślady po odłamkach, a na piętrach rozległe czerwone plamy, powstałe najprawdopodobniej z ludzkiej krwi, podczas walk z Niemcami, w okresie ostatniej wojny. Również na wyższych piętrach, widać na podłodze ślady rozbryzgów po odłamkach. Obudowa windy wygląda na starą. Dom od początku była na tyle nowoczesny, że może być ona zarówno oryginalna przedwojenna, jak i pochodzić z okresu powojennego remontu. Ostatnią kwestią jest sprawa adresu. Otóż przed wojną (plany miasta 1:2500)widnieje ona pod adresem: „ul. Chłodna 25”. Po wojnie z jakichś powodów budynek podzielono i klatka od ul. Żelaznej dostała adres: „ul. Żelazna 75a”. Na marginesie dodajmy, że tabliczka adresowa nie wisi od ulicy, a od podwórza (!), co znacznie utrudnia orientację w terenie. Pozostała część kamienicy, ta położona wzdłuż ul. Chłodnej zachowała swój przedwojenny adres: „ul. Chłodna 25” – z tabliczką od ulicy. Żeby było jeszcze trudniej, to w oficjalnym serwisie miejskim (https://mapa.um.warszawa.pl/), cała kamienica ma z kolei adres: „ul. Żelazna 75a” – przypomnijmy: niewidoczny ani od strony ul. Żelaznej ani Chłodnej. Z tego powodu dom wymieniany jest raz pod jednym, raz pod drugim adresem. Obiekt opisujemy zgodnie z historycznym adresem, przy adresie późniejszym dając jednak odpowiedni odnośnik.

::: Sfinansowano ze środków Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.