Kamienica ul. Mostowa 16/18, Warszawa

Obecnie pod połączonym adresem ul. Mostowa 16/18 występują dwa niezależne przedwojenne budynki: nr 16 i nr 18, scalone po wojnie w jeden obiekt. Od ulicy znajdują się dwie elewacje frontowe, jednak za nimi znajduje się jeden budynek, powstały na bazie ocalałych murów domu pod numerem 16 i całkowicie nowych – spod numeru 18.

ul. Mostowa 16

Kamienica położona przy starym trakcie wiodącym do dawnej przeprawy mostowej przez Wisłę (stąd nazwa). Obecnie jedna ze spacerowych uliczek Nowego Miasta. Już w XVII w. był w tym miejscu wzmiankowany okazały dwór drewniany (w 1620 r. należący do niejakiego Wojsławskiego). Obiekt wielokrotnie zmieniał właścicieli, aż trafił w ręce dominikanów skupujących pobliskie grunty, które graniczyły z ich posiadłościami (klasztorem i kościołem od ul. Freta). Budynek, bardzo okazały jak na owe czasy, dwupiętrowy i dziewięcioosiowy, powstał właśnie z inicjatywy tych zakonników, pomiędzy 1770 a 1784 r., o klasycystycznym wystroju, jako dom dochodowy, mający przynosić zakonowi profity. To jedna z pierwszych warszawskich czynszówek wzniesiona z takim przeznaczeniem – pod wynajem. Od miana inwestorów wzięła się jedna z nazw, jaka przylgnęła do obiektu: Kamienica Dominikańska. Obiekt ten określano też mianem: Domu pod Okiem Opatrzności, a to za sprawą motywu oka opatrzności na tympanonie ponad pseudoryzalitem środkowym. W tym samym pseudoryzalicie, pod oknem pierwszego piętra, umieszczono tarczę z herbem Odrowąż, związanym zapewne z którymś z kolejnych właścicieli budynku. Po powstaniu styczniowym zakon skasowano, a nieruchomość przeszła na rzecz państwa, od którego w 1870 r. dom odkupił Jan Wróblewski. W rękach rodziny tej kamienica pozostała aż do 1930 r. W 1928 r. całość wyremontowano zgodnie z zaleceniami ówczesnego urzędu konserwatorskiego. Był to jeden z pierwszych domów w okolicy potraktowany w taki właśnie sposób – jako zabytek. Niestety, w wyniku działań zbrojnych powstania warszawskiego kamienica uległa poważnym uszkodzeniom, jednak nie została przez Niemców zrównana z ziemią jak wiele domów w najbliższej okolicy. Dzięki temu przy odbudowie można było wykorzystać znaczne partie oryginalnych murów. Rekonstrukcji dokonano w latach 1952-1954, pod kierunkiem i wg proj. arch. arch. Marii Dębskiej i Krystyny Jakimowicz. Na uwagę, oprócz wiernej rekonstrukcji elewacji frontowej, zasługuje użycie w korytarzach do wyłożenia podłogi zwykłych desek, co optycznie ociepla wnętrze. Obecnie we wschodniej części budynku znajduje się deformująca nieco obiekt facjata, dodana najprawdopodobniej już po odbudowie, jednak przed 1990 r.

ul. Mostowa 18

Pierwotnie w miejscu tym wytyczono dwie niezależne parcele, na których zabudowa rozwijała się podobnie, ale w różnym tempie, ponieważ były to osobne własności. Jako pierwsza zabudowę murowaną uzyskała parcela wschodnia (hip. 227) – już ok. 1655 r. Na sąsiedniej parceli (hip. 228) zabudowa murowana pojawiła się z górą 100 lat później – nieco przed 1770 r. Każda z posesji przez lata wielokrotnie zmieniała właścicieli, aż w 1860 r. obie działki kupił Jan Leszczyński. Niezależne dotychczas budynki zostały wówczas przebudowane, ujednolicono ich elewację frontową i scalono w jeden dom. Ok. 1900 r. całość podwyższono o dwa piętra. W wyniku działań zbrojnych powstania warszawskiego kamienica uległa zniszczeniu. Pozostałe nikłe szczątki parteru i I piętra w partii przyulicznej zapewne rozebrano wraz z rozpoczęciem prac rekonstrukcyjnych, w wyniku których powstała zupełnie nowa jakość – odtworzono dwa piętra z przedwojennej kamienicy i scalono z sąsiednią kamienicą, po numerem 16, powtarzając tym samym działanie z XIX w. i po raz kolejny powiększając posesję. Od strony ulicy zachowano odrębność, jeśli chodzi o elewację frontową, którą dość wiernie zrekonstruowano. Powojenna budowla powstała wg proj. arch. arch. Marii Dębskiej i Krystyny Jakimowicz w latach 1952-1954.