Kamienica ul. Bracka 18, Warszawa

Parcela o wielu obiektach, zabudowywana etapami. Pierwotnie stanowiła jedną całość z placem od Nowego Światu, gdzie do dziś stoi pałac Kosakowskich, i do tejże rodziny należała. Pomiędzy 1868 a 1871 r. nastąpił podział i wydzielono parcelę zajmowaną do dziś przez zespół zabudowań pod adresem ul. Bracka 18. Po podziale przez jakiś czas plac należał do Kossakowskich. Zapewne po wydzieleniu działki – czy może po jej odsprzedaniu – wzniesiono najstarszy z budynków, stojący dziś w głębi posesji. To okazały gmach użyteczności publicznej, mieszczący na przestrzeni lat różne szkoły. Miała tu swą siedzibę m.in. żeńska szkoła prowadzona przez Henrykę Czarnocką. Placówka ta z czasem została przekształcona w gimnazjum im. J. Słowackiego. Gmach powstał zapewne na przełomie trzeciej i czwartej ćwierci XIX w. W okresie późniejszym dostawiono oficynę północną. Kolejne obiekty na tej posesji to dwie krótkie oficyny boczne na wschodnim półpodwórzu (północna i południowa), podobnej wysokości jak gmach szkoły. W kolejnym etapie powstał budynek frontowy o trzech piętach. Była to wysokość podówczas standardowa, przez długie lata regulowana prawnie. Obiekt powstał zapewne na przełomie lat 80. i 90. XX w., według projektu Edwarda Lilpopa (1844-1911). Jeszcze przed I wojną światową kamienicę ponownie nadbudowano, według projektu Teofila Wiśniowskiego (1869-1936). Czy tylko nadbudowano, jak się przyjęło uważać, czy wzniesiono na nowo, czy też wzniesiono z wykorzystaniem reliktów poprzedniej budowli – dziś, bez zaawansowanych badań trudno orzec. W eklektycznym wystroju kamienicy można odnaleźć elementy wczesnomodernistyczne czy późnosecesyjne. Można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że właśnie wtedy powstała oficyna południowa, a jeśli istniała wcześniej, to została podwyższona. Podwyższeniu też zapewne, do wysokości nowego domu frontowego, uległa oficyna północna. W wyniku II wojny światowej cały kompleks został uszkodzony w wielu miejscach, w wyniku czego kilka elementów zmieniło swe gabaryty, a jeszcze inne przestały istnieć. I tak: obie oficyny boczne wschodniego półpodwórza zostały uszkodzone, a po II wojnie rozebrane. Najstarszy gmach (szkolny) obniżono o piętro i znacząco przebudowano. Detal obu elewacji znacznie uproszczono. Natomiast dom frontowy i obie oficyny pierwszego podwórza zachowały bardzo dużo oryginalnego detalu. Oficyna północna ma założone repery na rysujące się w wielu miejscach mury. Dom frontowy po wojnie został obniżony, co widać po wystających ponad linię dachów stropach klatek schodowych. Utracony został wysoki strych (może nawet dwupoziomowy, z dolnym poziomem zaadaptowanym na najtańsze kawalerskie mieszkanka?). W północnej części elewacji frontowej usunięto z poziomu górnego gzymsu nadstawkę zwieńczoną hełmem. Z poziomu ulicy zmiany te są niezauważalne. Bardzo ciekawy jest wystrój, a w zasadzie układ wystroju – rozmieszczenie detalu. Fasada jest na tyle długa, że architekt zastosował oryginalny zabieg. Używając tych samych elementów dekoracyjnych, stworzył elewację kompozycyjnie bardzo spójną, jednak bo wnikliwym przyjrzeniu się zaważamy jej asymetryczność, dającą efekt niejako dwóch kamienic stojących obok siebie. Na uwagę zasługuje gazon pośrodku podwórza wypełniony zielenią. Jest niepozorny, ale warto podkreślić, że to historyczny obiekt – jego zarys pojawia się na planach posesji w latach 90. XIX w.

::: Sfinansowano ze środków Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.