Kamienica ul. Wyszyńskiego 3, Żyrardów

Jeden z wielu domów robotniczych na terenie żyrardowskiego tzw. Nowego Światu. Nazwa ulicy – potem stosowana też do całego obszaru nowej dzielnicy – była jak najbardziej adekwatna, użyta i zastosowana w podobnym kontekście jak w Warszawie, z tym że w Żyrardowie w przeciwieństwie do stolicy nie było mowy o samoistnym tworzeniu się nowej dzielnicy. Zastosowano konkretny plan dla całej nowo realizowanej osady. Zachowane są tu budynki różnego typu, dla różnych grup pracowników: od robotników, poprzez majstrów, dyrektorów średniego szczebla itd. Standard wzrastał wraz z pozycją zawodową zamieszkującego dom. Poszczególne grupy pracowników osiedlano w innych kwartałach nowej osady. Mimo iż domy dla najbiedniejszych nie miały bieżącej wody, kanalizacji, a ogrzewanie było węglowe, to i tak na tle pozostałej zabudowy Żyrardowa – zazwyczaj drewnianej i bardzo lichej – przedstawiały się porządnie. Były luźno ustawione, miały przydomowe ogródki. O porządek często dbali sami mieszkańcy. Budynki są do pewnego stopnia powtarzalne. Zarówno poszczególne detale, kształtki ceglane, jak i całe moduły powielano w różnych konfiguracjach i układach. Stąd podobnie dekorowane domy 2- i 3-klatkowe, parterowe i dwupiętrowe. Dom tu prezentowany zapewne przeznaczony był dla robotników. Omawiane domy są obiektami piętrowymi z wysokim strychem, wąskimi i stromymi drewnianymi schodami zabiegowymi. Mieszkań na piętrze zaplanowano cztery, są to często lokale jednoizbowe. Prezentowany tu budynek jest dwuklatkowy, ale to tylko jeden z typów obiektów omawianego osiedla. W bezpośrednim sąsiedztwie po drugiej stronie ul. Wyszyńskiego stoją podobne domy, ale dłuższe, trzyklatkowe. Tu omawiany dom miał po wojnie przebudowane wejścia na klatki schodowe – drzwi zwężono niemal połowę (!), zlikwidowano odcinkowe zwieńczenia otworu drzwiowego. Dodano w zamian betonowe płaskie daszki, po kilkudziesięciu latach nadające się już tylko do demontażu (kruszący się beton, wychodzące zbrojenie). Jak pierwotnie wyglądało wejście na klatkę schodową typowego domu osiedla, można zobaczyć np. w budynku przy ul. Narutowicza 28 (por. ostatnie foto).

::: Włączono do bazy w ramach projektu: ,,FOCUS na detal – społeczna dokumentacja detalu architektonicznego zabytków Warszawy i innych miast Mazowsza”, realizowanego w ramach wsparcia ze środków planu rozwojowego (Krajowego Planu Odbudowy / KPO).